Pensaches algunha vez no que dá de si...?

 

Que tal se hoxe repasamos o alfabeto grego?

7 palabras que en galego significan unha cousa e en castelán outra moi distinta

As linguas próximas entre si, como o galego e o castelán, comparten moito vocabulario, mais tamén agochan trampas. Hai palabras que se escriben ou pronuncian case igual, pero que teñen significados moi distintos. A isto chámaselle falsos amigos.

Os falsos amigos son palabras que, polo seu aspecto semellante, fan que as confundamos cun significado que non lles corresponde. A maioría dos galegofalantes detectan facilmente estas diferenzas, mais, ás veces, cólanse na nosa fala sen decatármonos, especialmente ao traducirmos literalmente expresións do castelán. Neste artigo traémosche sete palabras que significan unha cousa en galego e outra moi distinta en castelán.

Almorzar

Para os galegos e galegas almorzar é tomar o almorzo, isto é, a primeira comida do día que adoita ir acompañada dun café. Porén, en castelán almorzar é o que para nós é xantar, é dicir, a comida do mediodía. Curiosamente, en Portugal, o jantar é a nosa cea.

Desenrolar

Outra das palabras tramposas é desenrolar. En castelán, desarrollar pode referirse a facer medrar algo, traballar unha idea ou executar un proxecto. En galego, desenrolar ten un significado moito máis literal: quitar o rolo a algo. Por exemplo: desenrolar un cabo, unha venda ou un rolo de papel.

Para falar de evolución, progreso ou execución dun proxecto, a palabra axeitada é desenvolver: “desenvolver unha idea”, “desenvolver unha competencia” etc.

Largo

Outra palabra que xera confusión é largo. En castelán, cando alguén di “la mesa es muy larga”, está a referirse á súa lonxitude. Pero se en galego dicimos “a mesa é moi larga”, o que realmente estamos dicindo é que é moi ancha, non longa.

En galego, largo significa ancho, mentres que para falar da lonxitude usaremos longo ou longa. Así que se queres describir correctamente esa mesa no noso idioma, deberías dicir “a mesa é moi longa”. É un erro moi común ao traducir directamente do castelán sen pensar no cambio de significado.

Rato

Pasamos agora a rato. En castelán, “venir en un rato” significa chegar en pouco tempo. Pero se traducimos iso literalmente ao galego e dicimos “veño nun rato”, o que estamos dicindo é que vimos subidos enriba dun roedor.

En galego, rato non ten connotación temporal, senón que se refire exclusivamente ao animal ou ao aparello electrónico. Na nosa lingua, para expresar que imos en pouco tempo, diríamos cousas como “veño nun momento”, “veño decontado” ou “veño nun intre”.

Reparar

Reparar tamén ten o seu aquel. En castelán, reparar é sinónimo de arreglar: “reparar una moto”. Porén, en galego, cómpre empregar os verbos arranxar ou amañar para falar de cousas que se descompoñen: “amañei a porta”, “arranxei o computador”.

Ambas as linguas si coinciden no significado de reparar cando se refire a fixarse en algo ou decatarse, nun uso moi estendido. Por exemplo: “non reparei en que hoxe era domingo”.

Roxo

A palabra rojo en castelán tradúcese ao galego como vermello. Non hai dúbida de que un “coche rojo” é un coche de cor vermella. Porén, en galego roxo significa outra cousa moi distinta. Pode referirse a algo que está moi quente, como “o ferro estaba roxo”, ou tamén á cor do cabelo que tira a dourado ou cobre escuro.

Rubio

Outra palabra que adoita xerar confusión é rubio. En castelán, unha persoa rubia é aquela que ten o pelo claro, tirando a amarelo. En galego, non. Na nosa lingua esa cor de cabelo chámase louro e non *rubio.

A palabra rubio en galego úsase para describir a cor do cabelo ou do pelo tirando a vermello, acastañado ou cobre, o que en castelán sería pelirrojo. Polo tanto, se dis que alguén é rubio en galego, non estás dicindo que é louro, senón que ten o pelo avermellado.

Sabías que...?

Bo día ou bos días? Os saúdos en galego

Neste artigo, imos explorar as fórmulas máis habituais para saudar e despedirse en galego, tanto as máis formais como as máis coloquiais. Así poderás escoller a máis axeitada en cada contexto e comunicarte con naturalidade, sexa nun ámbito profesional, entre amizades ou no día a día.

Saúdos en galego

O saúdo máis habitual en galego, tanto en contextos formais como informais, é un simple ola, usado en calquera momento do día. Se queremos ser máis específicos, empregamos fórmulas como bo día, pola mañá, boa tarde, desde o mediodía ata a noite, e boa noite, cando xa é de noite ou antes de marchar a durmir.

Como curiosidade, antigamente era común saudar facendo un chapeirazo, un xesto que consistía en levantar lixeiramente o chapeu e facelo oscilar en sinal de respecto. Este saúdo, moi habitual entre homes, era especialmente frecuente en contextos formais ou cando se saudaba unha persoa de maior idade ou rango.

Ollo! As formas bos días, boas tardes, boas noites non son incorrectas, mais non se recomenda o seu uso. Prefírese usar a forma en singular ao igual que se fai noutras linguas románicas: bonjour (francés), buongiorno (italiano) e bom dia (portugués).

Despedidas en galego

Á hora de despedirse en galego, temos varias opcións segundo o grao de confianza e a situación. As máis habituais son abur, unha despedida coloquial e moi común, adeus, máis neutra e universal, e chao, unha forma informal compartida con outras linguas.

Tamén podemos empregar expresións que indican que nos veremos máis tarde, como deica agora (vémonos en seguida), deica logo (ata logo), ou deica un pouco (vémonos en breve). Estas fórmulas, propias do galego, engaden matices de proximidade e espontaneidade ás nosas despedidas.

Setembro, este ano, campión astronómico

Setembro!

 Estamos xa de volta e as clases comezaron de novo. Tamén a Biblioteca abrirá en breve as súas portas e recuperaremos a formación de usuarios, os préstamos, a Hora de Ler e as demais actividades lectoras. Este curso, ademais, o equipo da Biblioteca renovarase a fondo con persoas novas e novas ideas.

E para irmos comezando, se vos parece, podemos facelo cunha escolla de refráns sobre este mes que, como tantas veces, agradecemos a Orgullo Galego. Aí vos van:

O curso termina, un ano máis. E hoxe queremos despedir a Marta e a Chus, dúas profesoras que formaron parte do Equipo da Biblioteca durante moitos anos e que deixan o Instituto. A elas vai o noso cariño e a nosa amizade.

E, como cada ano neste último día de curso a todos e todas queremos desexarvos...

un verán cheo de libros!! 

 

Novas de mouros en Galicia

Mosteiro de Oseira

Visita que o alumnado de Relixión de 2ºESO do IES Río Miño de Rábade realizou con alumnos e alumnas doutros centros de Lugo ao mosteiro de Oseira (Ourense)

Refráns galegos de xuño

 O mes de xuño marca a entrada do verán, coa súa luz longa, os campos en flor e as festas tradicionais como o San Xoán. A cultura galega recolle esta época do ano nun feixe de refráns que agochan consellos, observacións sobre o tempo e a natureza, e un fondo coñecemento transmitido de xeración en xeración. Neste artigo de As chaves da lingua recompilan algúns dos refráns máis coñecidos de xuño para seguir aprendendo e gozando da riqueza da nosa lingua.

Refráns sobre a predición do tempo

• As tormentas por san Xoán tollen o viño e levan o pan.
• En maio, a vella aínda queima o tallo e unha miguiña que lle quedou, para san Xoán a deixou.
• Maio treboado e san Xoán claro fan un ano temperado.
• Tantos días de sol en Nadal como de auga en san Xoán.

Refráns sobre a agricultura

• San Xoán garda a chave do pan, san Martiño a do viño e san Andrés a do porquiño.
• Se queres comer patacas por san Xoán, seméntaas cando o pan.
• Se san Xoan chora, a silveira non dá moras.

Refráns sobre animais

• Polo san Antón, a galiña xa pon.
• Polo san Pedro abre o rego.
• Por san Xoán a sardiña molla o pan.

Refráns sobre santos

• A auga de san Xoán tolle o viño e non dá pan.
• Dazasete de xaneiro, san Antonio verdadeiro; día trece de san Xoán, san Antonio mentirán.
• De san Xoan a san Pedro, cinco días van no medio.
• San Xoán trae o inferno e san Andrés o inverno.

Recursos e apps para dominar os verbos en galego

 Dominar os verbos é un desafío para quen está a aprender galego. Saber cando usar o antepretérito de indicativo ou o pretérito de subxuntivo, distinguir entre formas regulares e irregulares ou coñecer os verbos con alternancia vocálica son retos que moitas persoas atopan cando aprenden ou repasan a nosa lingua. A boa noticia? Existen recursos moi útiles que poden axudarche a practicar os verbos galegos de forma amena e eficaz.

Neste artigo de As chaves da lingua recompílanse algunhas das mellores ferramentas dispoñibles hoxe en día para aprender, repasar ou simplemente poñerse a proba.

O ximnasio dos verbos

O ximnasio dos Verbos é unha aplicación web pensada para mellorar o uso dos verbos en galego, sobre todo aqueles que presentan irregularidades ou alternancia vocálica. É ideal para persoas que queren practicar a conxugación dun xeito práctico e entretido, xa sexa porque están a preparar un exame ou porque simplemente queren falar mellor.

A ferramenta está estruturada en catro seccións principais:

• Procurar: permite buscar verbos e consultar as súas formas máis complexas, sobre todo, as que cambian de raíz segundo a persoa ou o tempo verbal.
• Trucos: ofrece estratexias mnemotécnicas para lembrar formas irregulares.
• Adestramento: propón exercicios prácticos para poñer en práctica o aprendido e reforzar a memoria.
• Xogos: pequenos retos ou probas para comprobar o teu nivel de dominio e aprender xogando.

Ademais, a aplicación inclúe audios para escoitar como se pronuncian as distintas formas verbais. Preme aquí para acceder ao ximnasio dos verbos.

Verbos Regulares do Galego

Este recurso e os seguintes foron creados polo profesor Gabriel Pérez Durán para aprender e practicar os tempos verbais do galego dunha maneira clara e funcional. É un recurso sinxelo, pero moi útil tanto para estudantes que están comezando como para persoas que queren repasar e automatizar o uso correcto dos tempos verbais.

• Na sección “Aprender”, podes consultar como se forman os principais tempos verbais. A páxina amosa a estrutura detallada de cada forma: raíz + morfemas de tempo e persoa. É especialmente útil para entender a lóxica da conxugación verbal e fixar regras mentais que faciliten a aprendizaxe.
• Na sección “Practicar”, o sistema proponche un tempo verbal (por exemplo: pretérito imperfecto, 2ª persoa do plural) e ti tes que escribir a forma correcta. É un excelente exercicio para reforzar a memoria e detectar posibles erros que poidas cometer ao conxugar.

Preme aquí para acceder Verbos Regulares do Galego

Xogo de Conxugación Galega

Este xogo en liña é unha ferramenta lúdica e visual para entender e practicar os morfemas verbais en galego. Está pensado para que aprendas xogando e adapta o nivel segundo os teus coñecementos ou intereses.

O xogo propón tres niveis de dificultade:

• Nivel Principiante: perfecto para quen está comezando. Aquí trabállanse os verbos regulares máis frecuentes e axúdache a identificar os morfemas de persoa e tempo.
• Nivel Medio: céntrase nos verbos irregulares. Ideal para practicar as formas máis complexas e testar os teus coñecementos con retos máis difíciles.
• Nivel Pro: un nivel máis creativo en que podes inventar os teus propios verbos e conxugalos aplicando o que xa sabes. Un xeito divertido de comprobar se realmente dominaches a estrutura verbal.

Preme aquí para acceder ao Xogo de Conxugación Galega

Busca os patróns escondidos nos verbos regulares

Este xogo interactivo está pensado para aprender e practicar os morfemas verbais. A versión 4 permite identificar as partes das formas verbais (raíz, morfema de tempo e persoa) e conta con tres niveis de dificultade: un nivel principiante con verbos regulares comúns, un nivel medio que introduce verbos irregulares e formas máis complexas, e un nivel pro onde podes conxugar os teus propios verbos.

Preme aquí para acceder ao xogo Busca os patróns escondidos nos verbos regulares.

Viaxe no Tempo Verbal

Este xogo interactivo está deseñado para aprender a diferenciar e usar correctamente dous tempos verbais que adoitan xerar dúbidas no galego: o antepretérito de indicativo e o pretérito de subxuntivo. A través de distintas actividades repartidas en niveis progresivos —como Explorador do Tempo, Crononauta, Detector de Erros, Creador de Historias ou Caderno— o usuario pode comprender cando usar cada tempo e poñelo en práctica en situacións comunicativas reais.

Preme aquí para accedr á Viaxe no Tempo Verbal.

Unha fábula de Esopo

O aparecido Proxecto competencial. 2º ESO)

Países que falan galego (ou o galego-portugués no mundo)

Tropos ou figuras literarias

Que ves?

 

7 flores para descubrir esta primavera

 A primavera énchese de cores, arrecendos e pequenas marabillas que, ás veces, pasan desapercibidas. Neste artigo de As chaves da Lingua queremos prestarlle atención ás flores silvestres que forman parte da nosa paisaxe e tamén da nosa lingua. Moitas teñen múltiples nomes e algúns veñen con historia.

Velaquí tes 7 flores para redescubrir esta primavera e para chamalas polo seu nome.

O nome das flores en galego

Abeluria

Tamén coñecida como baloco, borleta, croque, dedaleira, estalote, milicroque ou sanxoán, é unha flor silvestre de cor violeta ou rosada, con pintas no interior que semellan deseños feitos a man. Crece nos claros dos montes e nas beiras dos camiños, onde chama a atención pola súa forma de campá.

O nome croque vén dun xogo moi popular: collelas e estoupalas na cabeza dalgún incauto, como quen dá un pequeno croque. Por iso, a moita xente tráelles lembranzas da súa infancia.

Cala

A súa flor branca, elegante e envolvente, parece sacada dun cadro. A cala, de nome científico Zantedeschia aethiopica, tamén é coñecida como cartucho, cornos ou flor do xerro, dependendo da zona.

É unha das flores máis recoñecibles, presente en xardíns e cemiterios, mais tamén aparece en lugares húmidos e sombríos. Ten unha presenza serena, case solemne, que a converte nun símbolo de pureza, paz e elegancia.

Caravel

O caravel, coas súas puntas rizadas e ese arrecendo intenso, foi sempre unha flor presente en celebracións, procesións e alfombras florais. Hai variedades brancas, rosas… mais o vermello leva consigo algo máis. Foi o símbolo da Revolução dos Cravos en Portugal, o 25 de abril de 1974, cando se colocaba nos fusís como sinal de liberdade.

Chorima

Se pensas na primavera en Galicia, seguro que pensas en montes cubertos de toxos. E cando florecen, vístense de chorimas, esas flores amarelas que tamén recibe o nome de chorida, segundo a zona.

Un detalle curioso é que os seus pétalos son comestibles. Poden engadirse a ensaladas ou usarse como decoración en pratos e teñen un lixeiro sabor doce.

Herba de namorar

Pequena, cunha flor de cor rosa e follas estreitas, a herba de namorar é un símbolo do amor nas zonas costeiras de Galicia. Medra entre pedras e zonas salgadas, onde poucas plantas se atreven a crecer. Leva séculos inspirando versos e declaracións. Din que regalar unha é prometer algo máis que amizade.

Neste artigo tes a lenda da herba de namorar. Bótalle unha ollada!

Mexacán

Tamén coñecido como carrelo, leitarega, leitaruga, leituga, paciporca ou tarrelo, o mexacán é o nome popular galego para o Taraxacum officinale, esa flor silvestre que todos sopramos de cativos para pedir un desexo. A súa flor é amarela e cando se transforma nunha bóla de sementes brancas, énchese de maxia. Medra en calquera campo, beirarrúa ou fenda do chan, como símbolo de resistencia e presenza constante.

Ten propiedades medicinais recoñecidas dende hai séculos. É unha flor humilde, mais chea de vida e tradición.

Papoula

A papoula é unha desas flores que non precisan presentación. Coa súa cor vermella intensa, como unha labarada no medio dos campos, anuncia a primavera con forza e delicadeza ao mesmo tempo.

É unha flor silvestre, fráxil, de pétalos finos como o papel, que bailan ao mínimo sopro de vento. Medra entre os cultivos, nas beiras dos camiños e, ás veces, semella que está onde non a chamaron… pero sempre queda ben.

Planta que debes coñecer si ou si

Hortelá

Non é só unha planta de cheiro fresco e intenso. A hortelá ou menta brava é tamén un remedio de sabedoría popular: se algunha vez te rozaches cunha ortiga, seguro que alguén che dixo que colleras un pouco de hortelá para aliviar a picadura. E funciona! Crece espontánea nas hortas e zonas húmidas e sempre dá gusto atopala.

A natureza fala. Só hai que saber escoitala… e nomeala. Se saes ao campo esta primavera, intenta recoñecer algunha destas flores e, sobre todo, chámaas polo seu nome en galego. Porque a lingua tamén florece cando a usamos!